Tôi được một người bạn tặng lại cuốn sách Cẩm nang tư duy ngụy biện sau khi bạn ấy trả chiếc laptop đã mượn tôi từ trước đó vì bạn ấy biết tôi thích tìm hiểu về đề tài tư duy phản biện. Tôi hào hứng đón nhận món quà này với hi vọng nó sẽ giúp tôi có thêm nhiều kiến thức về ngụy biện. Đặc biệt, việc bìa cuốn sách có in tên người hiệu đính là Bùi Văn Nam Sơn khiến tôi càng thích thú. Cuốn sách rất mỏng, chỉ vỏn vẹn 103 trang và được bán với giá 35k.
Tuy nhiên, trái với kì vọng của tôi, đây là một cuốn sách tệ. Cuốn sách dịch rất máy móc và không có một chút liên hệ gì với vấn đề ngụy biện ở Việt Nam. Cõ lẽ người chuyển ngữ cuốn sách này còn rất non kinh nghiệm. Chỉ cần đọc ngay đoạn đầu tiên trong phần Lời nói đầu đã thấy sự chưa trôi chảy trong cách dịch:
Thuật ngữ "fallacy" (nguỵ biện) có nguồn gốc từ chữ fallax (lừa mị) và động từ fallere (đánh lừa) trong tiếng Latinh. Đây là một khái niệm quan trọng trong cuộc sống con người, vì hầu hết tư duy con người đều tự đánh lừa chính mình cũng như đánh lừa người khác. Tâm trí con người không có sự hướng dẫn tự nhiên nào để đi đến chân lý, cũng không phải tự nhiên biết yêu mến sự thật. Điều tâm trí con người yêu thích là chính bản thân tâm trí, là những gì phục vụ lợi ích cho nó, những gì tâng bốc nó, những gì mang lại thứ nó muốn hạ gục và phá huỷ tất thảy những gì "đe doạ" nó.
Việc dịch giả dịch toàn bộ 44 kiểu ngụy biện theo tôi là quá lan man. Có những kiểu ngụy biện đọc lên bạn sẽ thấy na ná giống một kiểu ngụy biện nào đó bạn đã đọc. Nếu là tôi, tôi sẽ chọn ra khoảng 20 kiểu ngụy biện phổ biến nhất để dịch, sau đó là lấy những ví dụ thực tế gắn liền đời sống, ngôn ngữ Việt Nam.
Tuy nhiên, tôi cũng thông cảm cho dịch giả và nhà xuất bản vì ngụy biện là một đề tài nhạy cảm nếu như đưa vào những ví dụ gắn liền với tiếng Việt và đời sống người Việt. Cá nhân tôi cho rằng, để tránh ngụy biện một cách hiệu quả, chúng ta cần nắm thật vững những kiến thức cơ bản về lập luận, vì đó là nền tảng để có tư duy phản biện tốt.
Leave a Reply