Khoa học là một công cụ mạnh mẽ giúp ta khám phá thế giới. Nhờ khoa học, mà chúng ta có thể liên lạc được với bạn bè ở mọi nơi trên thế giới bằng một chiếc điện thoại, ngăn ngừa trẻ sơ sinh mắc ho gà, uốn ván bằng cách tiêm vắc xin, xây dựng các tòa nhà chọc trời hay lái một chiếc xe hơi. Khoa học cũng giúp chúng ta trả lời các câu hỏi quan trọng như: những khu vực nào có thể xuất hiện sóng thần sau một trận động đất, lỗ thủng tầng ozone được hình thành như thế nào, làm sao chúng ta có thể bảo vệ mùa màng khỏi các loài côn trùng gây hại hay tổ tiên của chúng ta tiến hóa từ đâu? Có thể liệt kê một danh sách rất dài những việc mà khoa học có thể làm, nhưng danh sách đó không phải là bất tận. Khoa học có những giới hạn xác định.
Khoa học không đưa ra những kết luận về mặt đạo đức
Khi nào thì bệnh nhân có thể được chết theo yêu cầu? Con người có những quyền cơ bản không? Các loài vật khác nên có những quyền của riêng chúng? Những câu hỏi như thế này rất quan trọng, nhưng các nghiên cứu khoa học sẽ không trả lời chúng. Khoa học có thể giúp chúng ta tìm hiểu về các căn bệnh nan y, lịch sử của loài người hay quyền của động vật — và chính những kiến thức đó có thể hình thành nên ý kiến và quyết định của chúng ta. Nhưng đến cuối cùng, cá nhân mỗi người phẫn phải tự mình đưa ra những quyết định về mặt đạo đức. Khoa học chỉ giúp chúng ta mô tả thế giới vận hành thế nào, còn việc nhận định phải trái, đúng sai thì đó là việc của triết học đạo đức.
Xem thêm: 101 câu hỏi triết học
Khoa học không đưa ra những kết luận về cái đẹp
Khoa học có thể cho chúng ta biết tần số của âm giai son trưởng là bao nhiêu hay mắt của chúng ta tiếp nhận những thông tin về màu sắc như thế nào để phản ánh lên não bộ, nhưng khoa học không thể cho chúng ta biết một bức tranh của Bùi Xuân Phái, một bài hát của Mỹ Tâm hay một điệu nhảy của Michael Jackson là đẹp hay xấu. Cá nhân mỗi người tự đưa ra những quyết định này dựa trên những tiêu chí thẩm mĩ của riêng họ.
Khoa học không chỉ cho bạn cách sử dụng các tri thức khoa học
Mặc dù các nhà khoa học có thể rất quan tâm đến việc các khám phá của họ được sử dụng như thế nào, bản thân khoa học không chỉ ra những gì cần phải làm với những tri thức khoa học. Chẳng hạn, khoa học có thể cho bạn biết ADN tái tổ hợp theo những cách mới như thế nào, nhưng nó không chỉ rõ bạn nên sử dụng những kiến thức đó như thế nào để chữa trị một căn bệnh di truyền, phát triển môt loại táo không hạt, hay tạo ra một loại chủng vi khuẩn mới. Đối với hầu hết bất kì một tiến bộ khoa học nào, một người đều có thể tưởng tượng những cách tích cực và tiêu cực mà những tri thức đó có thể được áp dụng. Một lần nữa, khoa học chỉ giúp mô tả cách mà thế giới vận hành, còn việc của chúng ta là tự quyết định xem áp dụng các kiến thức đó thế nào.
Đọc thêm: Facebook, Microsoft thưởng 10 triệu USD cho ai phát triển được công nghệ nhận diện Deepfake
Khoa học không rút ra các kết luận về những hiện tượng siêu nhiên
Chúa có tồn tại không? Các thực thể siêu nhiên có liên can gì đến các hoạt động của con người? Những câu hỏi này có thể quan trọng, nhưng khoa học sẽ không giúp bạn trả lời chúng. Những câu hỏi liên quan đến những hiện tượng siêu nhiên nằm ngoài địa hạt nghiên cứu của khoa học. Nhiều những câu hỏi thế này là vấn đề của niềm tin cá nhân và tín ngưỡng.
Những phán quyết về đạo đức, thẩm mĩ, những quyết định về việc áp dụng các tri thức khoa học và các kết luận về những hiện tượng siêu nhiên nằm ngoài địa hạt của khoa học nhưng điều này không có nghĩa rằng những vấn đề này không quan trọng. Trên thực tế, các lĩnh vực như đạo đức, thẩm mĩ, tôn giáo có ảnh hưởng một cách căn bản đến xã hội loài người và cách những xã hội này tương tác với khoa học. Trên thực tế, các chủ đề như thế này đang được tích cực nghiên cứu bởi các triết gia, sử gia và các học giả khác. Tuy nhiên, những câu hỏi nảy sinh trong các lĩnh vực này thường không thể giải quyết được bằng khoa học.
Dịch từ: https://undsci.berkeley.edu/article/0_0_0/whatisscience_12
Leave a Reply