Nhét chữ vào miệng người khác (loaded question)

Xuất bản

Trong

Trong chương trình “60 phút mở của VTV” vừa rồi (nguồn: https://goo.gl/T7CtfC), tại phút 1’30”, nhà báo Tạ Bích Loan đặt câu hỏi với MC Phan Anh: (trích) Sau khi bạn chia sẻ cái clip về cá chết, MỘT CÂU CHUYỆN KHÔNG CHÍNH XÁC ĐÚNG KHÔNG Ạ, thì đã bị dư luận phản ứng rất nhiều. Có một người comment trên Facebook của bạn thế này: ông làm MC thì làm tốt vai trò của mình đi chứ đừng chia sẻ những câu chuyện thế này làm gì? Bạn nghĩ gì về nó (hết trích)

Câu hỏi của Tạ Bích Loan dành cho Phan Anh chính là một loại ngụy biện hay gặp trong cuộc phỏng vấn hay nói chuyện hàng ngày: Ngụy biện nhét chữ vào miệng (loaded question fallacy https://goo.gl/iee5aD). Đây là một loại ngụy biện trong đó người phỏng vấn câu hỏi sẽ lồng ghép giả định của các vấn đề đang còn đang tranh cãi (thậm chí giả định ấy là sai, vu khống hoặc không có thật), vừa để giới hạn sự trả lời của người được hỏi, vừa bảo vệ quan điểm người phỏng vấn với giả định về vấn đề còn đang tranh cãi đó, cũng như vừa có thể làm khán giả/người quan sát thứ ba nếu không tinh ý có chấp nhận giả định chưa chính xác của người phỏng vấn về vấn đề gây tranh cãi đó.

Trong trường hợp này, clip hai cá chết ở Hà Tĩnh có đáng tin cậy hay không còn là một chủ đề gây tranh cãi. Một bên là VTC, người đưa ra clip, là một cơ quan báo chí chính danh trong nước, với clip phóng sự cá chết sau hai phút hẳn hoi (http://goo.gl/fDefSJ) – một bên là phản bác của Sở tài nguyên môi trường Hà Tĩnh (http://goo.gl/Yil9rg), một cơ quan trực thuộc địa phương chủ quản Hà Tĩnh, nơi vốn đang im hơi lặng tiếng một cách khó hiểu về những gì xảy ra bên trong Vũng Áng hai tháng nay cộng với bài tìm hiểu, phóng sự phản bác VTC của nhóm Trí Thức Trẻ (http://goo.gl/igpctF). Lưu ý rằng nhóm Trí Thức Trẻ này từng có bài viết dối trá, bóp xén thông tin trong bài viết “Việt Nam tuy nghèo nhưng chất lượng sống ngang bằng các nước phát triển” như trong ví dụ ngụy biện 16 admin đã từng phân tích trước đây (https://goo.gl/OCGwXm). Tóm lại chưa thể khẳng định ai đúng, ai sai và clip đó có đáng tin cậy hay không là tùy theo góc nhìn, quan điểm khác nhau của mỗi người. Câu hỏi của Tạ Bích Loan đã cố tình đưa vào giả định clip của VTC là sai, và cố ý bắt Phan Anh cũng như khán giả, người quan sát chấp nhận quan điểm còn tranh cãi đó.

Ngụy biện nhét chữ vào miệng (loaded question) hay gặp trong các cuộc phỏng vấn trên báo chí. Trên đời thường nó cũng được sử dụng đa dạng, như bạn bè chọc ghẹo nhau (bạn hỏi người chồng trước mặt cô vợ: hôm qua tao thấy mày chở con nào trên phố vậy bla bla :v ), hay như trong các cách hỏi lửng, bỏ nhỏ sau lưng để gièm pha nhau nơi công sở, ngoài xã hội…

Kinh nghiệm rút ra: khi bạn gặp ai hỏi mình kiểu nhét chữ vào miệng vậy thì – một là từ chối không trả lời, hai là hỏi ngược lại người phỏng vấn và đề nghị anh/chị ta đính chính giả định anh/chị ta đặt ra trong câu hỏi nhét chữ vào miệng mình đó. Nếu bạn là người nghe, người quan sát thứ ba thì nên “biết nhíu mày” khi nghe các câu hỏi phỏng vấn kiểu nhét chữ vào miệng như thế.

Tham khảo: Nguỵ biện Fallacy

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *